با یک کلاس درباره استاندارد و بازرسی‌ها در حوزه صادرات همراه شما هستیم. این اولین جلسه آموزشی در حوزه استانداردهای صادراتی و بازرسی‌ها است. یک یا دو جلسه دیگه هم این مسئله نیاز به آموزش دارد. چون استانداردها و بازرسی‌ها در حوزه صادرات بسیار اهمیت دارند و دوستانی که می‌خواهند در حوزه تجارت کار کنند لازمست در این حوزه مطلع باشند. اینطور بگویم که اگر می‌خواهید در بازارهای جهانی کار کنید و به صادرات کالایتان بپردازید و به این فکر می‌کنید که آینده‌ی متفاوت از امروز به دست آورید، باید بدانید که استانداردهای صادراتی دنیا به چه صورت است و اصلا تعاریف در استاندارد به چه معنی است.
استاندارد چیست؟
تعریفی که موسسه بین‌المللی استاندارد از مفهوم استاندارد دارد به این صورت است:
استاندارد مجموعه توافقات مستندی هستند که ویژگی‌های فنی و دیگر شرایط دقیق را در بر دارد و همواره به عنوان اصول، راهنما یا تعاریف مشخصات و برای حصول اطمینان از مناسب‌بودن مواد، محصولات، فرآیندها و خدمات برای هدف مورد نظر به کار گرفته می‌شوند.
خلاصه اینکه سنگ محک، الگو و شابلونی است که براساس آن چک می‌کنند تا ببینند آنچه که باید انجام می‌‌شده با آن الگو، شابلون یا سنگ محک یکسان است یا نیست. این هم تعریف خود ما بود.
همیشه در کسب‌وکارتان با حوزه استانداردها درگیر خواهید بود – مخصوصا کسانی که کار صادرات می‌کنند – و همیشه نگران بوده‌اید که کالای من استانداردها و ظرفیت‌های لازم برای صادرات را دارد یا ندارد.
استانداردها در حوزه‌های مختلفی ازجمله بسته‌بندی، خود کیفیت، متریال، ایزوها و غیره وجود دارند. در جلسه بعدی درباره انواع استانداردها بیشتر صحبت می‌کنیم و استانداردهای مختلف دنیا را برایتان مطرح می کنم تا بیشتر با آن‌ها آشنا شوید. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در دنیا چند مدل استاندارد داریم، چه استانداردهایی در مدل‌های مختلف وجود دارد و با توجه به آن درباره کسب‌وکارتان به اطلاعات مناسبی برسید و آن را توسعه دهید.
لزوم وجود استاندارد و استفاده از آن چیست؟
- به عنوان یک مرجع برای ویژگی یک محصول، فرآیند یا خدمت در نظر گرفته می‌شود.
- اطلاعاتی را فراهم می‌نماید که ایمنی، قابل اطمینان بودن محصولات، فرآیندها و خدمات را بهبود می‌دهد.
- به استفاده‌کنندگان درباره قابلیت اطمینان یا دیگر مشخصات محصول یا خدمات بازار اطمینان می‌دهد.
- با توجه به اینکه موجب سازگاری بین محصولات مختلف می‌شود به استفاده‌کنندگان برای استفاده از محصولات متنوع امکان بیشتری می‌دهد.
وقتی می‌خواهید با یک تاجر کار کنید، او از کجا بداند که اگر می‌گویید کالای من خوب است، این خوب به چه معنی است؟ وقتی می‌گوید می‌خواهم از شما میوه خشک بخرم، می‌پرسد فلان استاندارد را دارد یا ندارد؟ درصد رطوبت آن چقدر است؟ همین درصد رطوبت را با هر دستگاهی اندازه بگیرید متفاوت می‌شود. روش‌های اندازه‌گیری دما در شکل‌های مختلف فرق می‌کند. روش‌های اندازه‌گیری میزان سفتی و سختی یک کالا در دماهای مختلف فرق می‌کند. حتی اختلاف سطح دریا هم در اعداد اندازه‌گیری‌ها فرق می‌کند.
استانداردها تعریف شما و مشتری را در حوزه کاریتان یکسان می‌کند. دیگر می‌گویید رطوبت براساس فلان استاندارد سه است. رطوبت براساس فلان استاندارد چهار است.
استانداردی داریم که مثلا آفلاتوکسین نباید از این عدد بیشتر شود و اگر به این استاندارد لطمه وارد شود بعضی از کشورها اجازه نمی‌دهند که کالا وارد شود.
از طرفی (بند۴ می گوید) با توجه به اینکه موجب سازگاری بین محصولات مختلف می‌شود به استفاده‌کنندگان برای استفاده از محصولات متنوع امکان بیشتری می‌دهد.
پس ما به علت‌های مختلف به استانداردها نیاز داریم. بیشتر از همه اینکه در تجارت نیاز داریم تا کسانی که با ما کار می‌کنند بتوانند کالای ما را قبل از رسیدن به مقصد و خرید به صورت کامل از نظر کمی و کیفی درک کنند و مطمئن باشند که کالا به آن شکلی که دیده‌اند به دستشان می‌رسد یا به آن شکلی که توقع دارند برایشان ارسال می‌شود. اگر امروز استانداردها وجود نداشتند، توسعه تجارت به سبک امروزی واقعا امکان‌پذیر نبود و دچار مشکل می‌شدیم.
انواع استانداردها
استانداردها انواع مختلفی دارند:
- استانداردهای بازار و استانداردهای رسمی
- مدل‌های مرجع
- دستورالعمل و راهنما و مشخصات
- استانداردهای آینده‌نگر و بازنگر
- استانداردهای پایه
- استانداردهای گروه
- استانداردهای محصول
چند تای این‌ها را برایتان توضیح می‌دهم، بعضی‌هایشان به درد کسبوکار و تجارت نمی‌خورند و به آن‌ها نمی‌پردازم.
استانداردهای پایه
استانداردهایی هستند که با در نظر گرفتن جنبه ایمنی عمومی به مفاهیم و اهداف و الزامات اساسی می‌پردازند و برای تمام انواع یا گستره‌ی وسیعی از محصولات و فرآورده‌ها به کار می‌روند.
مثل استانداردهای ارزیابی ریسک و مدیریت کیفیت که معمولا در موضوعات مختلفی از آن‌ها استفاده می‌شود.
مثلا می‌پرسند که کالای شما دنجر است یا نه؟ پرخطر است یا کم خطر؟ به این شکل مسیر برای خریدار مشخص می‌شود که اصلا این کالا MSDS می‌خواهد یا نه، چه گواهینامه یا حمل‌ونقلی می‌خواهد؟ این‌ها جزء استانداردهای عمومی و پایه کار هستند؛ مثل همان ریسک، کیفیت کالا، کمیت کالا. جزء شده و خاص نیستند. واحد آن‌ها مثلا کیلوگرم است. کیلوگرم یک استاندارد پایه است و نیاز ندارد که کشوری آن را تأیید کرده یا در مورد آن صحبت کند.
استانداردهای گروه
به جنبه هایی اشاره دارند که برای خانواده هایی از محصولات و یا فرایندهای مشابه قابل کاربرد هستند و تا حد امکان به استانداردهای پایه ارجاع می دهند.
این‌ها مانند استانداردهای مرجع هستند، اما آن‌ها را به صورت عمومی در نظر می‌گیرند. استانداردی است که برای همه نیست و برای بعضی محصولات خاص کاربرد دارد؛ مثلا استریل‌بودن وسایل یا ریسک عفونت محصولات که در محصولات پزشکی به صورت گروهی استفاده می‌شوند.
استانداردهای پایه برای همه محصولات هستند، اما استانداردهای گروهی برای گروهی از محصولات (پزشکی، صنعتی و غیره) کاربرد دارند. مثلا فلش پوینت (درجه احتراق) در اکثر کالاهای نفتی یک استاندارد بسیار مهم و عمومی است و در همه جا هم کاربرد دارد.
استانداردهای محصول
خصوصیات اساسی ایمنی و عملکرد یک محصول، فرایند یا خدمت ویژه را بیان می کند و تا حد امکان به استانداردهای پایه و استانداردهای گروهی ارجاع می دهند.
به عنوان مثال استانداردهایی برای پمپ های تزریق، ماشین های بیهوشی، سنجشگرهای گلوکز خون برای تست های شخصی یا مشخصاتی که الزامات فنی محصول مربوط به وسایل خاص را به تفصیل شرح می دهند.
این نوع در کسبوکار شما کاربرد بیشتری دارد؛ درباره یک محصول صحبت می‌کند و هم استانداردهای گروهی و هم استانداردهای پایه را شامل می‌شود. مشخصات کامل یک محصول را می‌دهد؛ چه الزامات فنی دارد و چه چیزهایی را باید رعایت کنید. مثلا این محصول باید تا ۲۰ ساعت کار کند، هزار ساعت، باتری داشته باشد یا هر گزینه‌ای که بتواند مشخصات آن محصول را تعریف کند.
استانداردها به دو دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شوند.
استانداردهای اجباری و اختیاری
اغلب استانداردها اختیاری هستند اما یک استاندارد می تواند توسط یک صنف، صنعت، مراجع دولتی یا توافقات بازرگانی اجباری گردد. می توان یک استاندارد را در صورتیکه اجباری باشد ضابطه نامید. این اجبار ممکن است بر اساس قانون باشد.
کشورهایی که اقدام به اجباری نمودن استانداردها می نمایند باید تبعات احتمالی ناشی از آن مانند محدودیت های فنی موجود را در کشور مد نظر قرار دهند.
استانداردهای اجباری به علت‌های مختلف در یک کشور، منطقه، بیمارستان، سازمان، کارخانه یا حتی شهر الزامی می‌شود. مثلا داشتن استاندارد اجباری معاینه فنی، داشتن ABS و غیره الزامی است. این‌ها را خودروها باید رعایت کنند. اگر نداشته باشند جریمه می‌شوند. یا مثلا در زمستان حتما باید زنجیر چرخ داشته باشید و این استاندارد را پلیس تعریف کرده است. درست است که کالا نیست، اما یک نوع استاندارد و روش کار است.
از اینجا صحبتمان کاربردی می‌شود. وقتی می‌خواهید محصولی را ارسال کنید، ارزیابی آن و شرکت‌های بازرسی مسئله اصلی هستند.
جلسه بعد درباره شرکت‌های بازرسی صحبت خواهم کرد تا آن‌ها را بشناسید و بدانید که بزرگترین شرکت‌هایی که در این کار می‌کنند کدام‌ها هستند. شماره تلفن، اسم و آدرس سایتشان را به شما می‌دهم و در مورد تفاوت‌های بین آن‌ها و اینکه چگونه از مزیت‌های آن‌ها برای کسب‌وکارتان استفاده کنید صحبت می‌کنم.
اینکه بهتر است با چه شرکت‌هایی کار کنید؛ بعضی شرکت‌ها بسیار سخت‌گیر و بعضی بسیار راحت هستند و بهتر می‌توانید با آن‌ها کار کنید و در نهایت معمولا مشتری‌های شما با چه مدل استانداردهایی بهتر کار می‌کنند. در فایل صوتی درباره یکی دو شرکت استاندارد صحبت کردم و توضیحاتی دادم، اما در جلسه بعدی به صورت بسیار مفصل و جزئی می‌گویم.
شرکت های بازرسی استاندارد
شرکت‌های بازرسی وظیفه ارزیابی انطباق استانداردها را دارند. یعنی می‌گویند استانداردی را که می‌خواهی به من بگو، من با استفاده از وسایل و آزمایشات می‌توانم بررسی کنم و به شما اطمینان دهم که آیا این محصول استاندارد شما را پاس می‌کند یا نه. آیا این محصول این شرایط را دارد یا نه. به شما یک گواهینامه می‌دهند که می‌تواند به کالای شما اعتبار صادرات دهد تا برای مشتری‌هایتان قابل تقاضا و قابل قبول باشد.
ارزیابی انطباق محصول به کمک استانداردها
- آزمون محصول برای تعیین مطابقت آن با استاندارد مورد نظر
- ارزیابی یک فرایند با انجام ممیزی
- اعتباربخشی: به عملیاتی گفته می شود که طی آن یک موسسه معتبر، شایستگی یک سازمان یا فرد را برای انجام امری به رسمیت بشناسد.
انواع استانداردهای عمومی و اساسی
به طور کلی انواع استانداردهای عمومی چهار دسته هستند:
- کارخانه‌ای Factory Standard
- ملی National Standard
- منطقه‌ای Local Standard
- بین‌المللی International Standard
در هر کدام از این‌ها، نوع منطقه‌ای که می توانید در آن از استاندارد استفاده کنید متفاوت است.
استاندارد ملی
وقتی استانداردی ملی است، در کل این کشور استفاده می‌شود. مثل بعضی استانداردهایی که در ورود کالا داریم.
استاندارد منطقه ای
استانداردهای منطقه‌ای مثل استانداردهای CE که در منطقه‌ای از اروپا کاربرد دارد و آن‌ها با هم توافق کرده‌اند که این استاندارد به صورت منطقه‌ای اعمال شوند. اما همانطور که گفتم استانداردهای ملی برای یک کشور است. مثلا کالایی را به اروپا می‌فرستید. آفلاتوکسین این کالا باید برای آن کشور به این شکل باشد. این استاندارد اروپایی نیست و فقط مخصوص آن کشور است. یا برعکس در همان اروپا کشورهایی هستند که اگر استاندارد آفلاتوکسین کالا برای آن‌ها از یک عددی بالاتر یا کمتر باشد مشکلی به وجود نمی‌آید و می‌توانند آن کالا را وارد کنند. یا اینکه بعضی کالاها را می‌خواهید بفرستید که مثلا باید لوکال استاندارد آن منطقه را از نظر سطح آلودگی بگیرد.
استاندارد بین المللی
استانداردهای بین‌المللی آن‌هایی هستند که در تمام دنیا قابل کاربرد هستند. مثلا محصولاتی مانند قیر در اروپا با استاندارد PG شناخته می‌شود؛ در اروپا منطقه‌ای با PG کار می‌کنند. در عوض در امریکا و آسیای شرقی با استانداردهای ACME کار می‌کنند که یک استاندارد آمریکایی است و به عنوان یک استاندارد بین‌المللی شناخته می‌شود. اروپا استاندارد منطقه‌ای خودش را دارد. پس اگر استانداردی بین‌المللی است به این معنی نیست که به صورت منطقه‌ای هم کاربرد داشته باشد. ممکن است این استاندارد در آن منطقه معنا و کاربرد نداشته باشد.
آموزش استانداردهای صادراتی
با توجه به اینکه کلاس استاندارد بسیار سنگین است و نمی‌خواهم آن را سخت بگذرانید، از اینجا به بعد سوالاتتان را بپرسید.
سوالات حاضرین:
ـ چطور می‌توانیم بفهمیم که محصول ما به صورت ملی و بین‌المللی به چه استانداردهای نیاز دارد؟
باید اجازه دهید که مشتری این را از شما سوال کند نه شما از مشتری. پس عجله نکنید. قرار نیست که شما سرمایه‌گذاری کرده و محصولی را برای منطقه خاصی تولید کنید که لازم باشد این محصول استاندارد آن منطقه را دارد یا نه. شما براساس روشی که ما می‌گوییم بازاریابی و تبلیغ می‌کنید، مشتری‌ها به سمت شما می‌آیند و این فرصت را دارید تا به آن‌ها قیمت دهید. اگر مشتری استاندارد خاصی را از کالای شما بخواهد می‌گوید و شما هم کالا را طبق همان استاندارد تأمین می‌کنید. پس نیازی نیست که خود را درگیر پیداکردن استانداردها کنید.
ـ وقتی که یک شرکت بازرسی کالایی را از نظر استاندارد بودن بررسی می‌کند، بعد هم می‌تواند پلمپ کند؟
بله، این از وظایف شرکت‌های بازرسی است. کالا را بررسی می‌کنند، عکس می‌گیرند، نمونه‌برداری می‌کنند و بعد پلمپ‌های مخصوص خود را می‌زنند. من کالایی به مومباسای کنیا فرستاده بودم، شرکت بازرسی SGS فراموش کرده بود پلمپ خود را بزند. نمونه‌برداری کرده بود، عکس گرفته بود، همه کارها را کرده بود اما پلمپ را نزده بود. در شبی که قرار بود کالا بارگیری شود، به خن (عمق) کشتی رفتیم و در تاریکی شب ۱۵۰ کانتینر بار را دانه‌دانه پلمپ زدیم چون اگر استاندارد SGS نداشت آن کشور اجازه ورود کالا را نمی‌دادند و ریجکت می‌شد.
ـ بازرسی‌ها در کجا انجام می‌شوند؟
وقتی کالا می‌خواهد صادر شود، بازرسی‌ها در گمرک انجام می‌شوند و در خود گمرک نماینده همان شرکت (SGS، شرکت‌های ایرانی یا خارجی) حضور دارند و کالا را بررسی می‌کنند.
بستگی دارد که چه نوع بازرسی را تقاضا کرده باشید. تست‌های استاندارد آن را می‌گیرند و گواهینامه بازرسی را برای کنترل تست به شما می‌دهند. توجه داشته باشید که شرکت‌های بازرسی نمونه‌برداری و آزمایش می‌کنند و جواب را در برگه‌ای به شما می‌دهند.
در یک ستون جواب تست آزمایش آمده و در جای دیگری خود استاندارد را می‌نویسد. استاندارد یک رنج دارد؛ مثلا می‌گوید بین ۶۰-۷۰، بین ۴۰-۵۰، بین ۱۰-۲۰، بین هزار تا دو هزار و غیره. یک عدد بدست می‌آید که در رنج قرار می‌گیرد. اگر این رنج را پاس کند و در دامنه باشد، در آن سمت پازیتیو (مثبت) می نویسد یا ممکن است نگتیو (منفی) باشد که مثبت یا منفی بودن را نشان می‌دهد. اگر منفی باشد و پاس نکند، عملا از آن استاندارد رد شده است اما گزارش را به شما می‌دهد و ممکن است مشتری حتی با وجود ردشدن، کالا را بخواهد. چون خود شرکت کالا را پلمپ می‌کند، کنترل کیفی آن را هم تضمین می‌نماید.
ـ برای واردات نمک به عراق استاندارد خاصی وجود دارد؟
به این شکل نمی‌توان گفت. باید دید مشتری برای واردات به چه استانداردی نیاز دارد.
ـ کارت بازرگانی برای ترخیص لازم است یا نه؟
کارت بازرگانی برای صادرات لازم است اما خیلی وقت‌ها از کارت بازرگانی دیگران استفاده می‌کنید تا کالا را صادر کنید و نیازی نیست که حتما کارت بازرگانی خود را داشته باشید.
ـ مجوز بهداشت ایران کافی است یا نه؟
به بازارتان بستگی دارد. نباید با شتاب جلو بروید. اجازه دهید تا مشتری‌ها استاندارد را از شما بخواهند.
ـ اگر محصولات کشاورزی فله باشد گواهی‌های بهداشت لازم است یا نه؟
اگر مشتری بخواهد بله و اگر نخواهد نه. اما چیزی که در حوزه صادرات محصولات کشاورزی وجود دارد این است که بعضی از محصولات فله یا محصولاتی که قرنطینه دارند و یا قابلیت بسته‌بندی شدن را ندارند، در هر صورت در محفظه‌ای ریخته می‌شوند. معمولا اداره‌ی شرکت‌های بازرسی آن محفظه را پلمپ می‌کنند.
مثلا شما یک کانتینر بیس اویل (روغن پایه) می‌فروشید. این کشتی مثلا سه هزار تنی پر از روغن پایه می‌شود. شرکت بازرسی از داخل تانکر نمونه‌برداری می‌کند و برچسب پلمپ را می‌زند و می‌رود. شرکت‌های بازرسی ایرانی هم داریم که بازرسی می‌کنند و ممکن است که مشتری شما آن شرکت را بپذیرد.
ـ اگر تعداد کم باشد یا کیفیت مطابق تست نباشد، شرکت بازرسی خسارت می‌دهد؟
در بعضی موارد می‌شود به خاطر تفاوت بین تست و خروجی آن‌ها شکایت کرد. چون شرکت‌ها بین‌المللی هستند و مدارک آن‌ها بین‌المللی است می‌شود از آن‌ها شکایت کرد.
ـ در گمرک اصفهان پلمپ شود بهتر است یا گمرک لب مرز؟
در همان اولین گمرکی که پلمپ شود، همان جا هم برچسب بازرسی را می‌خورد. اگر در جای دیگری پلمپ گمرک شکسته شود، پلمپ بازرسی هم شکسته می‌شود. مثلا کالای من در گمرک تهران یا غرب پلمپ شد و آن را به مرز لطف‌آباد در منطقه ترکمنستان فرستادم که قرار بود به عشق‌آباد برود. در لطف‌آباد دوباره آن را بار ماشین‌های ترکمن کردند. در اینجا پلمپ آن شسکته می‌شود و معتبر نیست. اگر می‌خواستم طوری کالا را به مشتری تحویل دهم که آن را با پلمپ دریافت کند باید آن را در گمرک لطف‌آباد پلمپ می‌کردم نه در گمرک غرب. اما اگر کالای من یکسره می‌رود و توقفی در مرز ندارد، باید پلمپ آن را در اصفهان یا تهران انجام دهم چون جای دیگری برای توقف در مسیر وجود ندارد. چون ببینید اگر پلمپ گمرک بخورد، فقط خود گمرک می‌تواند آن را بشکند و اگر پلمپ بازرسی بخورد شما هم می‌توانید آن را بشکنید، اما به محض اینکه شکسته شود دیگر از نظر بازرسی اعتباری ندارد و تا وقتی که خود مشتری آن را رؤیت نکند نمی‌توانید بگویید که شرکت بازرسی این کار را تضمین کرده است.
یک نکته درباره بازرسی‌ها بگویم. درباره بازرسی گول نخورید. یک وقت مشتری می‌گوید که می‌خواهم بازرسی در کشور مقصد انجام شود. به هیچ عنوان نپذیرید. بازرسی در کشورهای مقصد و اصطلاحا نات اوکی گرفتن برای کالاهای صادراتی بسیار راحت است. اوکی گرفتن سخت است، اما نات اوکی را به راحتی می‌دهند چون مسئولیتی برای آن‌ها ندارد. اما اینکه بخواهد اوکی بدهد و بعدا از او شکایت کنید، برای او مسئولیت ایجاد می‌کند.
ـ در مورد مسیرهای سبز و زرد و قرمز در گمرک پرسیده‌اند.
باید این توضیح را به شما بدهم که در مسیرهای سبز کالا فقط اظهار می‌شود در صادرات و نیاز به بازرسی و تأیید مجوزهای لازم را ندارد.
در مسیرهای زرد و قرمز در یک مرحله بازرسی یا مجوزهای لازم اضافه می‌شود و در یک مرحله دیگر ارزیابی هم می‌شود.
کالا باید توسط ارزیاب گمرک رؤیت و تأیید شود تا بتواند صادر شود. ارزیاب ارزش‌گذاری می‌کند و کمیت و کیفیت کالا را بررسی می‌کند. مثلا باید مطمئن شود که این کالا قاچاق یا مخلوطی نداشته باشد. آیا آن چیزی که شما می‌گویید است یا نه. بعضی از کالاها را اصلا بازرسی نمی‌کنند و از مسیر سبز می‌روند. بعضی‌ها هم به مسیرهای زرد یا قرمز می‌روند.
کالایی که در گمرک از مسیر سبز یا گرین لاین می‌رود در واقع بازرسی و مجوزهای صادراتی کالا را نمی‌خواهد. صادرات خیلی از کالاها مجوز می‌خواهد؛ مجوزهای بهداشتی، رادیواکتیوی، آلودگی و غیره که آن‌ها را در یک دوره آموزش داده‌ام و اگر فرصتی شد در کلاس دیگری درباره این‌ها صحبت خواهم کرد.
ـ اگر کسی می‌گوید که کالا را در عراق یا کربلا یا هر جای دیگر تحویل دهم، این دیگر ربطی به بازرسی ندارد. بازرسی مسئله‌ی دیگری است.
ـ هر کس که بخواهد صادرات کند، می‌تواند کارت بازرگانی هم بگیرد. کارت بازرگانی فرمالیته است و ما به این‌ها کاری نداریم. این کارها را دیگران هم می توانند انجام دهند.
اساس و فکر شما باید روی مشتری باشد تا بتوانید از آن‌ها پول بسازید، نه اینکه تنها فرم‌هایتان را درست کنید و تعداد زیادی مدرک و ایزو داشته باشید و نتوانید از آن‌ها پول درآورید. این‌ها به درد ما نمی‌خورد. فراموش نکنید که هدف یک تاجر کسب درآمد است و این فقط با مشتری به دست می‌آید نه با استفاده از مدارک الکی. این‌ها متأسفانه برداشت‌های اشتباه کسبوکار امروز است. موفق و پیروز باشید.
[av_notification title=” color=’blue’ border=” custom_bg=’#444444′ custom_font=’#ffffff’ size=’large’ icon_select=’yes’ icon=’ue800′ font=’entypo-fontello’ admin_preview_bg=”]
فایل صوتی توضیحات استاد نظام‌پرور، مدیر توسعه کسبوکار و مشاور امور صادراتی گروه شرکت‌های آراد را می توانید در همین قسمت بشنوید.
[/av_notification]
دیدگاه شما با موفقیت ثبت شد.